BULUSAN BELFRY TOMORROW
By Joel G. France, Ed. D.Dimond HS, Anchorage, AK
IMAHINASYON
Imadyina daw ha kay sadto nabakal pa kita san semento sa Gubat o sa Sorsogon kun mapahimo balay o maski ordinaryuhon na tangkal san mga baktin. Niyan hale sa bungto ta, nagluluwas na an sinako na semento. Naiimadyin ko sadto san bata pa ako, nagkaruruyagon kami kun bulanon kay masunaon an gab-i. An paborito na tambayan san mga tawo an tulay sa Sabang mo san baybayon. San Desyembre 22, 1978, nandumduman ko na birthday ko pa, kasal sadto ni Dennis Frando nan Elsa Frades, kay ka-birthday ko man si Enoy Dogdog mao tinaon an kasal nira, lalo nagkanaralion an tawo san abrihan san Soreco primero na beses an mga ilaw sa mga poste sa palibot san bungto. Dati namagturog an mga tawo bag-o mag-alas 8. Sa gab-i na yadto unabot kami san alas 10 sa tinampo san kayanga sun na mga ilaw sa poste. Aw kanalian baga.
Pakalipas san mga panahon unabot an primero na betamax san bungto, kara Borja kun diri ako nasasala nan Enoy Ding Evanghelista. Paralanat pa sentral kay basi makaimod man sun kun nano yun kay malin wara man ako pakaabot sa Manila para maaraman ko kun nano yun. Sinundan nira Mrs. Villanueva, EJR Frando, nan nagsurunudan na hanggan sa Sabang. Mala ngani kay may schedule na na palabas an aram mo na, mga diri kanais-nais pagsabuton san mga kabataan. Ngiriti dun, Tagoy. Aw mala san nagdara man ako sadto san tape hale sa seminaryo, tungkol sa buhay ni St. Bernadette Soubirous, erexcitedon na an mga kabataan mao sin mga kagurangan, biyo na may opening prayer pa kay religious movie baga. Aw baa man ini si Ricric kay habang inrerewind an tape, mapa-extra muna. Namangno na hak ako bigla nagsiriyak an mga bata kay nasala, an binutang na extra an mga plus tawo nanggad. Magayas ka sun?
May iba pa na pagbabag-o, pero duwa na technolohiya an unabot sa ato na naghatag san dako-dako na impact sa buhay san mga Bulusanon: an cable tv mao sin cell site. Sin-o man baya an maghuhuna na magkakamayon kita san live na palabas, nan magkakamayon kita san mga cell phone na ultimo para uma maaram na magtext habang nag-aasyab san baray? Makaskason an pangyayari, namangno naaraman ta na lang na nag-abre na si Philip san internet cafe nan sinundan pa san iba.
Sa kakaskasan san mga pangyayari nan san panahon, naging pre-okupado kita pag-akuon intero na naabot sa ato hanggan sa maaraman ta na lang na magkakamayon na san gasolinahan. Sayo ini na pag-abante san bungto. Pero diri man baga kita sadto nalion nanggad kay nagtindog na man baga sadto san gasolinahan sa may Central, nan may namagpabakal man tingi-tingi. Sayo na dianison na idea para sa negosyante an magbutang san gasolinahan lalo na mao lang an magiging establisemento an klase na mayon an bungto. Monopoly opportunity, ika nga. Talagang patok. kaya lang, sa kagustuhan magkamayon san mas daghan na revenue ibutang baga sa lugar na aram na diri inbabayadan san buwis kay sadiri san simbahan na pwede man sabihon an ganansya gagamiton sa pastoral services. Sala na pilosopiya.
Habang nag-aawat an panahon, an ato mga kabataan nakakaaram na man san mga mayad na bagay, pero yuon na yun dun na mga maraot na naiimod sa television. Maski ikarin kun kulang sa gabay san magurang, mahimo kay mahimo san gusto nira. Kaya yadto sira sa mga beach, sa kanto, sa luwas san baylehan, sa kaawugan nan sa ruwang san simbahan para maghimo san insasabi na milagro. Simple lang an solusyon sa beach, an bantay mao sin masuna na ilaw nan entrance tapos log book sa entrance. Sa baylehan, pailaw man, baranggay tanod mao san mga autoridad. Sam ruwang san simbahan? Well daghanon an paagi, pailaw man, every night rosary, nan presensiya san padi. Diri paghimuon na excuse an mga bagay na ini para ibutang an gasolinahan. Harayuon sa analogy. Maski bugsukan mo yun palibot san establisimento kun an mga tawo determinado maghimo milagro, madaliay sira makahanap san lugar. Ini na disiplina na untali sa mga magurang kun pan-o sira maghulit o magmoot san kanira kabataan. An bata na kulang san pagkamoot hale sa mga magurang naghahanap pagkamuot sa luwas san redor san kanira balay.
Naiimod ta an pagbabag-o, makaskason baga ha. Tugutan ta ini na gasolinahan, nagmarangno kita, an maimod ta na lang an entrance na alleluyahan, an iba na bisita diri na magmamarango na may simbahan ngayan sa likudan sun. Maski baga niyan an mga bag-o na bata pag nakadto sa Sorsogon diri na aram kun haen an Cathedral kay pan-o di mo na man maimod. An Antipolo Church sadto dianison pag-imudon sa harayo kay huru-hataas baga na bulod. Niyan makamumundo na kay binarikadahan na san manlaen-laen na negosyo. Tutugutan ta kaya mangyari ini sa Bulusan? Tutugutan ta kaya na mabastos an simbahan ta nan dis-ugon sa pag-imod ta an pinagyayaman ta na kampanaryo?
-------------
Bation ta na man si Tonyo mao ni Ote san kanira IMAHINASYON:
"Oy Edo, padagos man gihapon an gasolinahan ha."
"Mao ngani, Tonyo. Imadyina daw kun nano na an mangyayarari pakahuman san gasolinahan sa tungod san Kampanaryo."
"Wow, madaghanon dini an kotse. Badi sa kanto sun na Central may traffic sign na. Tutukduan ta na sun an mga tawo na an Berbe - "GO", an Baga - "STOP".
"Sosyalon daw ha. Mahiwason pa man ini na patio maski may gasolinahan na."
"Aw siyempre pag may gasolinahan may tindahan san groceries. Badi department store pa an ibutang, care of Vastez and Vuisingson Co., Inc."
"Mao nanggad. Badi abayan pa yun san Banco de Oro ha."
"Di lang yun, Palinig-linigon pa an kampanaryo kay hale sa donasyon na plite. Badi palitadahan yun na pinturahan puti. Aw kadianis na pag-imudon lalo na kun palibutan bombilya, malin nanggad an hataason na Christmas Tree. "
"Wow. Cool, brother."
"Cool, brother ka dyan. Diri lang yun, badi maging university pa yun na eskuwelahan san mga madre."
"Ngana na yun na imahinasyon mo. Irog na lang sini ho. Yun na cultural mas magayunon pa yun, magiging 3 na eskalon. An ground floor basketbolan, and 2nd floor YMCA an top floor local casino na may small time lottery."
"Wow magiging sosyal na an mga para-bingo, para-tong-its nan para-erentre-kuwatro ta."
"Kaya lang badi diri na sun maimod an simbahan kay kunpalibutan na san kun nano na mga building."
"Aw maski papan-o maiimod ta man an durho san kampanaryo. Magtataga-bagting pa man yun."
"Siyempre buwas buwas maunlad man yun na Vuisingson's Department Store, mapahimo yun san building na badi 4 na na eskalon. Dadaugon pa sun an sorsogon."
"Mao, papletehan man san padi mao san obispo an hawan sa sulod san pader para maging parking lot. Oh di sosyal nga."
"Arin pa an mga kulang sa bungto ta?"
"Kulang na lang mga sinehan, may videoke na pero wara pa san talagang disco or night club, talyer kay si Lindo sa vulcanizing, hotels, seaport mao san airport.
"Aw tamang tama butangan seaport an lugar san Takot."
"Mao. Tapos an kahiwasan man san balwarte mao an butangan airport."
"Baah, ikarin ka sun?Badi maging Bulusan City na kita sun."
"Wara pa kita Hospital ha. Aw magkakamayon na. Ngangaranan na Vastez Memorial Hospital."
"Tama. Di na kita san kaplete san espesyal na jeep kun may emergency."
"Dianison nanggad pag-uru-imadyinon ha."
"Mao. Oh nya hala ho kay nagtext na an bata ko kay maki-YM kuno kan mama niya."
"Ako man mauli na kay an tuda ko na suda kanina i-microwave ko na lang."
PATARA-TARA ULI
Dianison pag-uru-imadyinon. Pero kaupod sa pag-unlad san sayo na bungto an pagliwat man san ugali san mga tawo. Nahahaghag ako na malimutan na san mga taga Bulusan an kahalagahan san pagtubod. An kampanaryo simbolo san kabanalan na naiimod ta uruadlaw. Diri kita magpatugot na mawara yun sa pag-imud ta nan sa masunod pa na mga kabataan buwas-buwas.
Imadyina daw ha kay sadto nabakal pa kita san semento sa Gubat o sa Sorsogon kun mapahimo balay o maski ordinaryuhon na tangkal san mga baktin. Niyan hale sa bungto ta, nagluluwas na an sinako na semento. Naiimadyin ko sadto san bata pa ako, nagkaruruyagon kami kun bulanon kay masunaon an gab-i. An paborito na tambayan san mga tawo an tulay sa Sabang mo san baybayon. San Desyembre 22, 1978, nandumduman ko na birthday ko pa, kasal sadto ni Dennis Frando nan Elsa Frades, kay ka-birthday ko man si Enoy Dogdog mao tinaon an kasal nira, lalo nagkanaralion an tawo san abrihan san Soreco primero na beses an mga ilaw sa mga poste sa palibot san bungto. Dati namagturog an mga tawo bag-o mag-alas 8. Sa gab-i na yadto unabot kami san alas 10 sa tinampo san kayanga sun na mga ilaw sa poste. Aw kanalian baga.
Pakalipas san mga panahon unabot an primero na betamax san bungto, kara Borja kun diri ako nasasala nan Enoy Ding Evanghelista. Paralanat pa sentral kay basi makaimod man sun kun nano yun kay malin wara man ako pakaabot sa Manila para maaraman ko kun nano yun. Sinundan nira Mrs. Villanueva, EJR Frando, nan nagsurunudan na hanggan sa Sabang. Mala ngani kay may schedule na na palabas an aram mo na, mga diri kanais-nais pagsabuton san mga kabataan. Ngiriti dun, Tagoy. Aw mala san nagdara man ako sadto san tape hale sa seminaryo, tungkol sa buhay ni St. Bernadette Soubirous, erexcitedon na an mga kabataan mao sin mga kagurangan, biyo na may opening prayer pa kay religious movie baga. Aw baa man ini si Ricric kay habang inrerewind an tape, mapa-extra muna. Namangno na hak ako bigla nagsiriyak an mga bata kay nasala, an binutang na extra an mga plus tawo nanggad. Magayas ka sun?
May iba pa na pagbabag-o, pero duwa na technolohiya an unabot sa ato na naghatag san dako-dako na impact sa buhay san mga Bulusanon: an cable tv mao sin cell site. Sin-o man baya an maghuhuna na magkakamayon kita san live na palabas, nan magkakamayon kita san mga cell phone na ultimo para uma maaram na magtext habang nag-aasyab san baray? Makaskason an pangyayari, namangno naaraman ta na lang na nag-abre na si Philip san internet cafe nan sinundan pa san iba.
Sa kakaskasan san mga pangyayari nan san panahon, naging pre-okupado kita pag-akuon intero na naabot sa ato hanggan sa maaraman ta na lang na magkakamayon na san gasolinahan. Sayo ini na pag-abante san bungto. Pero diri man baga kita sadto nalion nanggad kay nagtindog na man baga sadto san gasolinahan sa may Central, nan may namagpabakal man tingi-tingi. Sayo na dianison na idea para sa negosyante an magbutang san gasolinahan lalo na mao lang an magiging establisemento an klase na mayon an bungto. Monopoly opportunity, ika nga. Talagang patok. kaya lang, sa kagustuhan magkamayon san mas daghan na revenue ibutang baga sa lugar na aram na diri inbabayadan san buwis kay sadiri san simbahan na pwede man sabihon an ganansya gagamiton sa pastoral services. Sala na pilosopiya.
Habang nag-aawat an panahon, an ato mga kabataan nakakaaram na man san mga mayad na bagay, pero yuon na yun dun na mga maraot na naiimod sa television. Maski ikarin kun kulang sa gabay san magurang, mahimo kay mahimo san gusto nira. Kaya yadto sira sa mga beach, sa kanto, sa luwas san baylehan, sa kaawugan nan sa ruwang san simbahan para maghimo san insasabi na milagro. Simple lang an solusyon sa beach, an bantay mao sin masuna na ilaw nan entrance tapos log book sa entrance. Sa baylehan, pailaw man, baranggay tanod mao san mga autoridad. Sam ruwang san simbahan? Well daghanon an paagi, pailaw man, every night rosary, nan presensiya san padi. Diri paghimuon na excuse an mga bagay na ini para ibutang an gasolinahan. Harayuon sa analogy. Maski bugsukan mo yun palibot san establisimento kun an mga tawo determinado maghimo milagro, madaliay sira makahanap san lugar. Ini na disiplina na untali sa mga magurang kun pan-o sira maghulit o magmoot san kanira kabataan. An bata na kulang san pagkamoot hale sa mga magurang naghahanap pagkamuot sa luwas san redor san kanira balay.
Naiimod ta an pagbabag-o, makaskason baga ha. Tugutan ta ini na gasolinahan, nagmarangno kita, an maimod ta na lang an entrance na alleluyahan, an iba na bisita diri na magmamarango na may simbahan ngayan sa likudan sun. Maski baga niyan an mga bag-o na bata pag nakadto sa Sorsogon diri na aram kun haen an Cathedral kay pan-o di mo na man maimod. An Antipolo Church sadto dianison pag-imudon sa harayo kay huru-hataas baga na bulod. Niyan makamumundo na kay binarikadahan na san manlaen-laen na negosyo. Tutugutan ta kaya mangyari ini sa Bulusan? Tutugutan ta kaya na mabastos an simbahan ta nan dis-ugon sa pag-imod ta an pinagyayaman ta na kampanaryo?
-------------
Bation ta na man si Tonyo mao ni Ote san kanira IMAHINASYON:
"Oy Edo, padagos man gihapon an gasolinahan ha."
"Mao ngani, Tonyo. Imadyina daw kun nano na an mangyayarari pakahuman san gasolinahan sa tungod san Kampanaryo."
"Wow, madaghanon dini an kotse. Badi sa kanto sun na Central may traffic sign na. Tutukduan ta na sun an mga tawo na an Berbe - "GO", an Baga - "STOP".
"Sosyalon daw ha. Mahiwason pa man ini na patio maski may gasolinahan na."
"Aw siyempre pag may gasolinahan may tindahan san groceries. Badi department store pa an ibutang, care of Vastez and Vuisingson Co., Inc."
"Mao nanggad. Badi abayan pa yun san Banco de Oro ha."
"Di lang yun, Palinig-linigon pa an kampanaryo kay hale sa donasyon na plite. Badi palitadahan yun na pinturahan puti. Aw kadianis na pag-imudon lalo na kun palibutan bombilya, malin nanggad an hataason na Christmas Tree. "
"Wow. Cool, brother."
"Cool, brother ka dyan. Diri lang yun, badi maging university pa yun na eskuwelahan san mga madre."
"Ngana na yun na imahinasyon mo. Irog na lang sini ho. Yun na cultural mas magayunon pa yun, magiging 3 na eskalon. An ground floor basketbolan, and 2nd floor YMCA an top floor local casino na may small time lottery."
"Wow magiging sosyal na an mga para-bingo, para-tong-its nan para-erentre-kuwatro ta."
"Kaya lang badi diri na sun maimod an simbahan kay kunpalibutan na san kun nano na mga building."
"Aw maski papan-o maiimod ta man an durho san kampanaryo. Magtataga-bagting pa man yun."
"Siyempre buwas buwas maunlad man yun na Vuisingson's Department Store, mapahimo yun san building na badi 4 na na eskalon. Dadaugon pa sun an sorsogon."
"Mao, papletehan man san padi mao san obispo an hawan sa sulod san pader para maging parking lot. Oh di sosyal nga."
"Arin pa an mga kulang sa bungto ta?"
"Kulang na lang mga sinehan, may videoke na pero wara pa san talagang disco or night club, talyer kay si Lindo sa vulcanizing, hotels, seaport mao san airport.
"Aw tamang tama butangan seaport an lugar san Takot."
"Mao. Tapos an kahiwasan man san balwarte mao an butangan airport."
"Baah, ikarin ka sun?Badi maging Bulusan City na kita sun."
"Wara pa kita Hospital ha. Aw magkakamayon na. Ngangaranan na Vastez Memorial Hospital."
"Tama. Di na kita san kaplete san espesyal na jeep kun may emergency."
"Dianison nanggad pag-uru-imadyinon ha."
"Mao. Oh nya hala ho kay nagtext na an bata ko kay maki-YM kuno kan mama niya."
"Ako man mauli na kay an tuda ko na suda kanina i-microwave ko na lang."
PATARA-TARA ULI
Dianison pag-uru-imadyinon. Pero kaupod sa pag-unlad san sayo na bungto an pagliwat man san ugali san mga tawo. Nahahaghag ako na malimutan na san mga taga Bulusan an kahalagahan san pagtubod. An kampanaryo simbolo san kabanalan na naiimod ta uruadlaw. Diri kita magpatugot na mawara yun sa pag-imud ta nan sa masunod pa na mga kabataan buwas-buwas.
No comments:
Post a Comment